Are you kind people? Dag 8: de langste dag

In de aanloop naar deze reis kregen we van verschillende vrienden te horen dat ze ook graag zo’n tocht zouden willen maken. Terwijl ons beslissingsproces helemaal niet veel voorstelde. Op een avond, ergens in januari, vertelde ik Hanne dat ik naar de Noordkaap wilde liften. ‘Kunnen we niet met twee gaan?’, vroeg ze. De Noordkaap verdween uit het plan wegens te ver maar de basis was gelegd. Het is daar dat het vaak op neerkomt. Gewoon beslissen en een weg inslaan zodat je niet meer terug kan. Anders blijf je staan twijfelen terwijl de rest van de wereld je rechts en links voorbij steekt.

’s Ochtends kocht ik in Bergshamra nog een pot pindakaas met stukjes, tandpasta en een zwarte viltstift. Met de metro gingen we eerst terug terug naar het centrum en daarna met de trein naar Balstả, een klein stadje op 50 km van Stockholm. Daar was op een eindje wandelen van de treinhalte een tankstation, naast de E18, de snelweg naar Oslo.

Terwijl we daar in de zin zonder veel resultaat stonden te liften, dacht ik dat een directere aanpak misschien meer succes zou hebben. Ik liep op een personenwagen af met een oudere vrouw op de passagiersstoel. Haar vermoedelijke dochter was aan het tanken. Ik glimlachte en stak mijn hand op bij wijze van begroeting. Of ze ons een eindje konden meenemen? De jonge vrouw gaf een onduidelijk antwoord en probeerde me af te wimpelen, haar moeder kroop wat verder de auto in, niet op haar gemak. Dit werkte duidelijk niet.

Uiteindelijk bracht een Zweedse trucker ons tot op een winkelterrein net voorbij Västerås. Het was het eerste stuk van van een dag die 18 uur en 935 kilometer zou duren.

Het terrein was enorm. Er waren tuinbouwcentra, verschillende kledingwinkels, supermarkten, tankstations, een Mediamarkt en een McDonald’s. In een land dat bekend staat als de meest geslaagde sociale welvaartsstaat ter wereld, was het vreemd om om de haverklap geconfronteerd te worden met dit soort plaatsen waar kopen en consumeren de enige opties zijn.

Een bushalte naast het winkelpark en net voor de oprit van de autostrade was een ideale plek om te liften. Het duurde niet lang voor een dure zwarte wagen stopte. De bestuurder had een Noord-Indisch uiterlijk, zat strak in het pak en droeg een blitse zonnebril. Hij kon ons tot Örebro brengen.

Veel zei hij niet. Toen we al even onderweg waren, zag ik dat er iets vreemds aan de hand was met zijn rechterhand. Het was te licht en egaal van kleur en het bewoog niet. Het was van plastic, een prothese. Die hield hij losjes op het stuur terwijl hij de wagen controleerde met zijn benen. Zijn linkerhand lag op zijn linkerbeen, ook een prothese. De glanzende stof van de maatpakbroek die hij droeg, kon niet veel grip hebben op het stuur.

Hij zette ons af aan een tankstation een eind van de autostrade. Zelf parkeerde hij voor een louche grillrestaurant even verderop op de parking. Ondertussen was de lucht helemaal dichtgetrokken. Terwijl we onder het afdak van het benzinestation zittend op onze rugzakken nootjes aten en koffie dronken, begon het te regenen. Het liften lukte niet op de parking. Misschien hadden we op de middenberm van de weg voor ons meer succes, ondanks de regen. Net toen we die weg wilden oversteken, kwam er een lawaaierige Volvo de parking opgereden. De chauffeur had ons bordje gezien en wilde ons meenemen naar Oslo als we een uur wachten tot de uitlaat vervangen was.

Het restaurant op de parking in Örebro © Hanne Nieberding

De reparatie leek langer te duren dan dat. Was hij al vertrokken? Had hij ons hier achtergelaten? Uiteindelijk dook hij terug op. Daniel, zo heette hij. Hier in Örebro stranden had betekend dat hij zijn vader had moeten optrommelen, en zijn relatie met de man was problematisch.

De koffer zat vol met Zweedse boodschappen. Hij was op weg naar Oslo om daar te gaan werken, elke week ging hij over en weer, aangezien hij als Zweed veel meer verdiende in Noorwegen dan in zijn eigen land. Het enige dat bij de Noren goedkoper was dan in Zweden, waren pampers. Waarom wist hij niet. Het had waarschijnlijk iets te maken met de overheid die het geboortecijfer wilde stimuleren. Om vier uur vertrokken we met een rotvaart richting Oslo.

We passeerden Karlstad, de stad met de meeste zonne-uren van Zweden, maar daar was toen weinig van te merken. De regen viel met bakken uit de hemel en veranderde wat ondertussen een smalle tweevaksbaan was in een spiegel van water. Daniel haalde als een gek chauffeurs in die zich wel aan de wettelijke snelheid van 70 km/h hielden. Ik ving langs zijn schouders een glimp op van de snelheidsmeter. Die duwde regelmatig tegen de 130 aan. De automatische versnellingsbak was bovendien versleten zodat de motor begon te huilen bij elk inhaalmanoeuvre en pas een eind boven de 100 kilometer per uur van vierde naar vijfde versnelling schakelde.

Ik keek naar Hanne. Die had haar ogen dicht. Ik niet, ik wilde het moment meemaken dat een tegenligger opdook in een scherpe bocht, Daniel in een reflex het sparrenwoud zou inschieten en de wagen zich in een wolk van splinters en hars rond een boom plooide.

Niet ver van Karlstad hield Daniel een pauze voor een sigaret. Buiten een paar vuilnisbakken en een verkleurde toeristische kaart was de parking leeg en verlaten.

Pauze niet ver van Karlstad © Hanne Nieberding

Geel oplichtende bomen achter de bocht kondigden de zeldzame komst aan van een auto. Tegenover de zwarte lap asfalt, aan de andere kant van de weg, lag een klein meer. Een voetbalveld groot, zoals er duizenden zijn in Scandinavië. Het heldere water versmolt de groen-grijze bomen en de grauwe lucht tot een monochroom geheel. Het regende nog, maar minder hard dan even tevoren.

Het was op precies dat moment, op die verlaten en eigenlijk banale plek, dat ik voor het eerst overweldigd werd door de overdonderende aanwezigheid van de Scandinavische natuur.

Het werd me ook tastbaar duidelijk dat black metal, een brutaal metalgenre dat hier in Noorwegen 25 jaar geleden tot bloei kwam, diep getekend is door dat Scandinavische landschap, en de lange, donkere winters. Dat het in sé diep romantische muziek is, wat niet meteen opvalt is door al die lagen gitaardistortion en de lofi productie.

Black metal was begin jaren 90 even wereldnieuws, toen er in Noorwegen kerken in vlammen opgingen, het werk van “satanische” jongeren die naar snoeiharde metal met gekrijs erboven luisterden.

Dat het genre, waarvan de muzikale wortels buiten Noorwegen lagen, net in dit land zo’n hoge vlucht nam, had veel te maken met de maatschappelijke context waarbinnen het zich ontwikkelde. De eerste generatie black metalmuzikanten in Noorwegen waren vaak jongeren die zich zo radicaal mogelijk wilden afzetten tegen de rustige en goed functionerende maar ook – zeker in hun ogen – oersaaie Noorse gemeenschap.

Opnames en producties deed men vaak zelf, zonder al te veel kennis ter zake, bandfoto’s werden gemaakt in het lokale bos. In die zin is black metal een genre dat filosofisch en soms ook stilistisch dichter bij punk ligt dan verwante extreme metalgenres.

De band tussen deze muziek en landschap lag niet voor de hand voor iemand die is opgegroeid in Vlaanderen, waar de horizon al lang verdwenen is. Hier en daar liggen nog een paar vlekjes groen die angstvallig geconserveerd worden. Maar de maatschappelijke druk op die zeldzame stukken ruimte is enorm, want ze moeten vaak dienst doen voor zowel de mountainbikers, de motorcrossers, de paardrijders, de jagers, de wandelaars en de vogelliefhebbers.

Het landschap is in Scandinavië nog iets dat van iedereen is, waar iedereen voor zorgt zodat iedereen er van kan genieten. Hier is de mentaliteit niet ingeslepen om een stuk horizon in te palmen en er een opzichtig smeedijzeren hek rond te zetten, zodat dat stuk zicht op de wereld van de hekeigenaar en hem alleen is, en voor de anderen verloren gaat. Het is een fundamenteel andere manier van omgaan met openbare ruimte.

Met black metal gaat het 25 jaar later niet slecht.  Oude en nieuwe bands blijven zieltjes winnen, maar elk genre heeft een gouden periode en de echte hoogdagen liggen al lang achter ons. Bands kopiëren vooral ijverig dezelfde “klassieke” albums die tussen 1990 en 1996 gemaakt werden. Fans snoeven elkaar online af over hun kennis van die derderangs copycats. De veteranen van het eerste uur halen hun schouders op en doen hun ding, ver weg van het online gekakel.

Net voor de grens met Noorwegen stopten we opnieuw aan een klein wegrestaurant. Daniel en Hanne kochten broodjes en koffie. De soepjes die we in Stockholm hadden gekocht gaven we aan onze chauffeur omdat er vlees in zat. De pasta hielden we bij. Het regende nog steeds en het regenwater liep in stroompjes van het dak van het restaurant.

Het water stroomt van het dak, net voor de grens met Noorwegen © Hanne Nieberding

Rond 9 u ’s avonds reden we  Oslo binnen. Het natriumgeel van de straatlantaarns weerkaatste in het natte zwarte asfalt. We hadden nog niet echt nagedacht over waar we in Oslo zouden slapen.  Ons plan was om ergens een tent op te zetten maar het was een uitgestrekte stad en we zaten al snel te dicht bij het centrum om te kamperen.

Daniel zei dat hij als jonge kerel vaak naar het noorden liftte met de vrachtwagens van de Noorse post, die in ’s nachts in één ruk van Oslo naar Trondheim en verder reden. Met de post meeliften zou moeilijk worden maar volgens hem waren er trucks genoeg die naar het noorden gingen.

Hij reed naar een groot transport bedrijf in een industriezone, overlegde even met iemand die buitenkwam, reed binnen en parkeerde de auto voor het bureau. Daniel verdween naar boven. Een kwartier later kwam hij terug met Bile, die die nacht nog met zijn vrachtwagen naar Trondheim ging. Hij kon ons afzetten in Ulsberg, niet zo heel ver van Oppdal en Dovrefjell Nasjonalpark. Halverwege We hadden 524 km afgelegd en nog  411 km te gaan.

Biles cabine © Hanne Nieberding

Bile was een Hongaar die zijn hart had verloren in Noorwegen, zijn droom achterna was gegaan en er was komen wonen. Maar zijn vrouw en dochter zaten nog in Hongarije. In Trondheim deelde hij een appartement met een Hongaarse vriend. Verder had hij niet veel mensen om mee te praten.

Zijn vrouw was Roemeens. Toen ze met hem trouwde had ze het moeilijk gehad geaccepteerd te worden in de Hongaarse samenleving en het juk van tweederangsburger af te werpen. Dat wou ze niet nog eens meemaken door naar Noorwegen te emigreren.

‘En het enige dat ik doe is werken, werken en nog eens werken’, zei Bile. ‘Alles wat ik leuk vind, heb ik laten vallen. Ik heb zelfs geen tijd om Noors te studeren.’

Het eerste uur na ons vertrek uit Oslo reden we nog even over brede snelwegen maar we zaten al snel terug op een bochtige tweebaansweg. We reden naar het noorden via de E3 en niet via de E6, die alle Noordkaapgangers namen. Het was een omweg maar de kans was veel kleiner om vast te komen zitten achter een mobilhome.

Bile had blokfluit geleerd om met z’n dochter muziek te spelen. Maar veel kon hij haar niet bieden omdat hij altijd op de baan was.

‘En Skype?’ vroeg ik.

‘Mijn vrouw werkt niet echt mee’, antwoordde hij. ‘Mijn dochter mag niet skypen met mij zonder haar toestemming. Ook haar familie dwarsboomt mij. Haar broers kunnen mij niet uitstaan.’

Hoe meer ik te weten kwam, hoe uitzichtlozer de situatie bleek te zijn. Elk redelijk idee botste op onwil van één of beide kanten of praktische bezwaren.

‘In mijn vrije tijd maak ik filmpjes. Ik ben met mijn vrouw en dochter naar Disneyland Parijs geweest, en daar heb ik een filmpje van gemaakt. Het is niet geweldig maar ze was er enorm blij mee.’

Hij liet het zien op zijn Iphone. Het hing met slechte montage-effecten aan elkaar maar het was met ontroerend veel liefde gemaakt.

Af en toe dimde Bile de grootlichten voor een zeldzame tegenligger. Aan het donkere Noorse woud links en rechts van de weg leek geen einde te komen. Ik moest mijn uiterste best doen om wakker te blijven.

De kans dat zijn vrouw ooit in Noorwegen kwam wonen, was zo goed als onbestaande. En vooral zijn dochter was daar de dupe van.

Om half vijf ’s ochtends stopten we aan de kruising van de E3 en de E6, niet ver van Ulsberg. Het was mistig, het miezelde en het oplichtende grijs boven de horizon zei ons dat ergens achter de wolken de zon op komst was.

Hanne en ik gingen op zoek naar een slaapplek naast de E6 richting Oppdal. Er was nergens een pad naast de autostrade en we hadden maar een fluovestje bij.

Het ging zachtjes bergaf en er was amper verkeer. Een zijweg aan de linkerkant zag er veelbelovend uit, maar er was enkel een harde parkeerplaats vol met kiezels te vinden. De muggen beten in onze nek terwijl onze spullen natter en natter werden. Het bos naast het weggetje zag er vijandig en ondoordringbaar uit.

Verderop, rechts naast de autostrade was er een jaar geleden gerooid. Hier en daar zag het er vlak uit. We daalden af een stukje af maar het veld was veel te drassig. Ik had al ervaring met wildkamperen waardoor het mijn taak was een slaapplek te vinden maar terwijl we met heel veel moeite de overwoekerde berm terug opklommen, begon de moed me in de schoenen te zinken. Links van de weg schoten rotsen recht omhoog met daarboven meer dicht sparrenbos.  De andere kant van de weg was kilometers lang één steile en beboste helling waar onderaan de Orkla stroomde.

Kamperen naast de E6 © Hanne Nieberding

Honderd meter verder vonden we gelukkig een noodstop voor auto’s, waar de vangrail open was gemaakt. Er was een vlak en droog stuk waar we de tent opzetten. De helft van de piketten trokken krom in de stenige grond en overal lagen scherpe dennenappels. Het was 6 uur ’s ochtends en licht toen we in onze slaapzakken kropen. De autostrade lag 5 meter verder. Oude oordopjes haalden de scherpte van het gedaver van de voorbijrijdende trucks.